Ο τοκετός

Όλες οι γυναίκες αμφιβάλλουν πριν τον τοκετό, αν θα καταφέρουν να διατηρήσουν τον έλεγχο, αν οι ίδιες και το μωρό τους θα είναι καλά ή αν ο πατέρας θα τα βγάλει πέρα. Κάθε τοκετός είναι διαφορετικός. Και κάθε γυναίκα τον αντιμετωπίζει με τον δικό της τρόπο. Έχετε εμπιστοσύνη στις διαδικασίες της φύσης, στο ένστικτό σας και στους μαιευτήρες που θα σας βοηθήσουν. Είτε είστε ρεαλίστρια είτε όχι, τις περισσότερες φορές τίποτε δεν εξελίσσεται όπως το περιμένατε. Το υπερβολικό άγχος διακόπτει τη φυσιολογική εξέλιξη του τοκετού και σταματά τις ωδίνες που είναι απαραίτητες για έναν φυσιολογικό τοκετό. Αν χαλαρώσετε και αποδεχθείτε τα συναισθήματά σας και τη φυσική διαδικασία, όλα θα γίνουν πιο εύκολα για σας. Δεν μπορείτε να κάνετε λάθος, ούτε να αποτύχετε. Μπορείτε να βογκάτε και να ουρλιάζετε, να θυμώνετε και να απελπίζεστε. Τα πάντα είναι αποδεκτά. Μην ξεχνάτε ότι το μωρό σας αγωνίζεται μαζί σας. Θέλει να έρθει στον κόσμο με τον ένα ή τον άλλον τρόπο. Όσο για το σύντροφό σας: έχει κι αυτός το δικαίωμα να περάσει έναν δύσκολο τοκετό.

Για έναν φυσιολογικό τοκετό χρειάζεστε ένα μαιευτήριο που διαθέτει όλα τα απαραίτητα μέσα και σας εξασφαλίζει σε όλες τις περιπτώσεις. Τα πάντα βέβαια εξαρτώνται από τις προτεραιότητές σας και τον καλό προγραμματισμό, ιδίως όταν ο τοκετός επιβαρύνεται από παράγοντες κινδύνου. Παρακάτω, σας δίνουμε μια λίστα ελέγχου για να προσανατολιστείτε καλύτερα: Υπάρχει πάντα γυναικολόγος σε υπηρεσία; Περιλαμβάνει το νοσοκομείο παιδιατρική κλινική; Είναι διαθέσιμος ένας παιδίατρος μέρα-νύχτα; Υπάρχει αναισθησιολόγος και τη νύχτα; Προσφέρεται επισκληρίδιος αναισθησία; Έχουν οι μαίες την κατάλληλη εμπειρία; Μπορεί το μαιευτήριο να αντιμετωπίσει παράγοντες κινδύνου, π.χ. καρδιολογικά προβλήματα, διαβήτη, διαταραχές πήξης του αίματος; Σε περίπτωση πρόωρου τοκετού ή άλλων κινδύνων για το μωρό, υπάρχει νεογνολογικό τμήμα με εντατική μονάδα;

Η πρώτη ένδειξη έναρξης του τοκετού μπορεί να μοιάζει με ένα ελαφρύ τράβηγμα στη μέση ή πίεση στην κοιλιά. Μπορεί, ωστόσο, να νιώσετε έντονες κράμπες. Παρακολουθείτε το ρολόι, για να δείτε αν οι ωδίνες έρχονται σε τακτά διαστήματα. Αν διαπιστώσετε εκκρίσεις με αίμα και βλέννη, τότε το μωρό βρίσκεται καθ` οδόν. Μερικές φορές, είναι δυνατό να παρατηρήσετε μερικές σταγόνες βλέννης από τον τράχηλο δύο ή τρεις ημέρες πριν, χωρίς ωστόσο να νιώσετε πόνο. Σ` αυτή την περίπτωση, μπορείτε να επισκεφτείτε με την ησυχία σας το μαιευτήριο, για να διαπιστώσετε τι συμβαίνει. Στη χειρότερη περίπτωση, το μωρό θα κάνει αισθητή την παρουσία του με ρήξη του αμνιακού σάκου, με ή χωρίς ωδίνες, και θα σας πει: “Εμπρός για την κλινική!”. Οι πρώτες ωδίνες έρχονται ανά περίπου 20 λεπτά και διαρκούν 40 έως 60 δευτερόλεπτα. Αν ο ρυθμός εμφάνισής τους αυξηθεί στα 10 έως 5 λεπτά, ξεκινήστε χωρίς ιδιαίτερη βιασύνη για το μαιευτήριο. Συνήθως, έχετε αρκετό χρόνο να ηρεμήσετε και να μιλήσετε με τον σύντροφο και την οικογένειά σας.

Αυτό συμβαίνει συχνά και, συνήθως, απλά επιστρέφετε στο σπίτι σας. Στην περίπτωση αυτή, είναι δυνατό να νιώσετε απόρριψη και να σκεφτείτε: “Είμαι ανόητη που το ένιωσα; Δεν με παίρνουν στα σοβαρά!” Επιπλέον, ίσως ο πατέρας του μωρού να είναι τρομαγμένος ή θυμωμένος, επειδή δεν ξέρει πώς να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Ωστόσο, δεν είναι άσχημη ιδέα να βεβαιωθείτε ότι όλα πάνε καλά. Γι΄ αυτό, άλλωστε, υπάρχει το μαιευτήριο. Μην έχετε αμφιβολίες για τις ικανότητες των ειδικών ή για τον ίδιο τον εαυτό σας. Απλά το μωρό ή το ένστικτό σας έχουν αναβάλει γι` αργότερα την ώρα του τοκετού.

Οι περισσότερες γυναίκες ανησυχούν αναίτια γι` αυτό το θέμα. Αν ο υμένας, δηλαδή το περίβλημα του αμνιακού σάκου σπάσει λίγες ημέρες πριν τον αναμενόμενο τοκετό, αυτό είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τον πρόωρο τοκετό. Η ρήξη του αμνιακού σάκου είναι μια σαφής ένδειξη ότι πρέπει να ξεκινήσετε για το μαιευτήριο. Χωρίς πανικό. Και όχι απαραίτητα ξαπλωμένη. Περίπου στο 10% των γυναικών ο τοκετός αρχίζει με ρήξη των υμένων χωρίς πόνους (πρώιμος ρήξη των υμένων) και στο 90% των περιπτώσεων αυτών ο τοκετός αρχίζει εντός 24ώρου.

Μετά την είσοδο στην αίθουσα τοκετού, η μαία θα διεκπεραιώσει κατ` αρχήν τις γραφειοκρατικές εκκρεμότητες. Έπειτα, θα ελέγξει πόσο έχει ανοίξει ο τράχηλος και ποια θέση έχει πάρει το μωρό. Τέλος, θα συνδεθείτε με τον καρδιοτοκογράφο. Ο καρδιοτοκογράφος καταγράφει, μέσω δύο επαφέων που τοποθετούνται στην κοιλιά, το ρυθμό και την ένταση των ωδινών και μεταδίδει τους καρδιακούς παλμούς του μωρού, έτσι ώστε να ακούγονται. Οι ήχοι αυτοί μας δείχνουν αν το μωρό είναι καλά. Αν δεν βρίσκεται στη σωστή θέση ή αντιμετωπίζει κάποιους αναμενόμενους κινδύνους και άλλα προβλήματα, ο γιατρός που βρίσκεται σε υπηρεσία θα είναι εκεί και θα παρακολουθεί το μωρό μέσω υπερήχων. Θα έχετε την ευκαιρία να κάνετε ένα ζεστό μπάνιο, που προσφέρει ευχάριστη χαλάρωση και υποβοηθά το άνοιγμα του τραχήλου. Η κένωση του εντέρου με κλύσμα δεν είναι απαραίτητη σε όλες τις κλινικές. Ρωτήστε σχετικά τη μαία σας. Σκεφτείτε ότι στόχος σας είναι να χαλαρώσετε και όχι να κρατιέστε.

Αν το μωρό σας δεν αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα, θα συνδέεστε με τον καρδιοτοκογράφο ανά τακτά διαστήματα, ενώ τον περισσότερο καιρό θα είστε ελεύθερη. Αν, ωστόσο, το μωρό έχει πάρει μια δύσκολη θέση ή αν λόγω της μεγάλης μάζας σώματος της μητέρας δεν είναι δυνατή η σωστή παρακολούθηση των καρδιακών παλμών μέσω της κοιλιάς, τότε στο κεφάλι του μωρού θα τοποθετηθεί ένα μικροσκοπικό ηλεκτρόδιο. Η διαδικασία αυτή είναι εντελώς ανώδυνη.

Το νερό μας βοηθά να χαλαρώσουμε και δεν λειτουργεί ως αναλγητικό. Για να ολοκληρώσετε τον τοκετό στη μπανιέρα, όλα θα πρέπει να έχουν πάει κατ΄ ευχήν και να είναι δυνατή η παρακολούθηση του μωρού μέσω ενός αδιάβροχου καρδιοτοκογράφου. Αφού έρθει στον κόσμο το μωρό, η διαδικασία συνεχίζεται εκτός της μπανιέρας, επειδή η αποβολή του πλακούντα (υστεροτοκία) δεν πρέπει να πραγματοποιηθεί στο νερό. Μην επιμείνετε πολύ στην αρχή του τοκετού στο υγρό στοιχείο. Στο τέλος θα είστε πιο ευτυχισμένη, αν προετοιμαστείτε για όλα τα ενδεχόμενα.

Η διάρκεια του τοκετού διαφέρει ανάλογα με την περίπτωση. Το πρώτο στάδιο (ωδίνες) διαρκεί από 6 έως 12 ώρες, ενώ υπό ορισμένες συνθήκες μπορεί να διαρκέσει περισσότερο, καθώς οι ωδίνες μπορεί να υποχωρούν και να επανέρχονται. Κατά τη διάρκεια αυτής της μακράς φάσης, το μωρό ανοίγει το στόμιο της μήτρας. Το στόμιο που αρχικά έχει άνοιγμα όσο ο λαιμός ενός μπουκαλιού, μεγαλώνει τώρα στα 10 εκ. Το δεύτερο στάδιο (εξωθήσεις) διαρκεί περίπου 1 ½ ώρα. Τώρα, το μωρό πιέζει με όλη του τη δύναμη τους μυς γύρω από την έξοδο της πυέλου. Ωστόσο, μόνο τα τελευταία 20 έως 30 λεπτά σάς επιτρέπεται να σπρώξετε, ξανά και ξανά. Αν το στάδιο των εξωθήσεων δε φαίνεται να οδηγεί πουθενά έπειτα από πολύωρη προσπάθεια, ο μαιευτήρας θα φροντίσει να σας προσφέρει την κατάλληλη βοήθεια. Γενικά υποστηρίζεται η άποψη ότι ο τοκετός δεν πρέπει να διαρκέσει πάνω από 24 ώρες. Βέβαια, με τα σύγχρονα μέσα παρακολούθησης του εμβρύου, δεν υπάρχει κανένας άμεσος κίνδυνος για το παιδί.

Ναι. Η μαία σας θα καλέσει τον γιατρό, αμέσως μόλις θελήσετε ή αναγκαστείτε να ζητήσετε βοήθεια. Μπορείτε να λάβετε ένα παυσίπονο που θα μειώσει τις κράμπες και δεν θα βλάψει εσάς αλλά ούτε και το μωρό σας. Η δοσολογία και το φάρμακο εξαρτώνται από το στάδιο του τοκετού. Μια καλή εναλλακτική λύση είναι η επισκληρίδιος αναισθησία. Αποφασίστε ανάλογα με τις περιστάσεις. Ίσως κάποια στιγμή ο πόνος να είναι τόσο έντονος που να μην νιώθετε τίποτε άλλο από κράμπες. Ίσως δεν θα μπορείτε να συνεργαστείτε ενεργά στον τοκετό, δεν θα προλαβαίνετε να εξοικονομήσετε δυνάμεις στις παύσεις ανάμεσα στις ωδίνες και το μωρό δεν θα προχωρά. Αν νομίζετε ότι πρέπει να ξεπεράσετε τα όριά σας, αναρωτηθείτε γιατί θέλετε πραγματικά κάτι τέτοιο. Μήπως για να αποδείξετε τι μπορείτε να καταφέρετε; Για να ανταποκριθείτε στον ρόλο της μητέρας; Το μωρό σας αδιαφορεί για όλα αυτά. Εμπιστευτείτε το γιατρό σας και εκφράστε του τις ανησυχίες και τους φόβους σας. Μαζί θα βρείτε την καταλληλότερη λύση.

Η επισκληρίδιος αναισθησία είναι η πλέον αποτελεσματική μέθοδος αντιμετώπισης του πόνου του τοκετού. Η μέθοδος είναι εγγυημένη και αξιόπιστη. Μερικές φορές όμως, μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους. Ωστόσο, κατά κανόνα, αυτές είναι οι μόνες παρενέργειες που προκαλεί. Θα παραμείνετε ξύπνια, ενεργή και θα νιώθετε την πίεση των ωδινών. Αν επιλέξετε τη λεγόμενη “Walking-PDA” (περιπατητική επισκληρίδιο), θα μπορείτε ακόμη και να κινείστε. Στην επισκληρίδιο, το φάρμακο διοχετεύεται με καθετήρα στον λεγόμενο επισκληρίδιο χώρο μεταξύ του δεύτερου και του τρίτου οσφυϊκού σπονδύλου. Ο μυελός παραμένει ανέπαφος. Ανάλογα με την περίπτωση, χορηγούνται αναισθητικά, αναλγητικά ή ένας συνδυασμός των δύο. Η δόση μπορεί να είναι εφάπαξ ή με συνεχή έγχυση ή με τη μέθοδο της κατ` επίκλησης αναλγησίας.. Στις προγραμματισμένες καισαρικές τομές, η επισκληρίδιος ήταν για πολλά χρόνια η μόνη μορφή αναισθησίας που σας επέτρεπε να παραμείνετε ξύπνια κατά τον τοκετό. Ωστόσο, σήμερα είναι διαθέσιμη και η ενδοραχιαία αναισθησία ως εναλλακτική λύση.

Η περινεοτομή δεν είναι κανόνας, αλλά ένα χρήσιμο μέσο προσαρμογής σε μια κατάσταση, π.χ. όταν το κεφαλάκι του μωρού είναι πολύ μεγάλο ή όταν το μωρό δεν έχει δυνάμεις για την τελική προσπάθεια. Το πρώτο βήμα είναι πάντα μια ειδική λαβή του γιατρού ή της μαίας, για να προστατέψει το περίνεο από τη ρήξη. Αν οι γιατροί αποφασίσουν ότι επιβάλλεται η περινεοτομή, μπορείτε να τους ζητήσετε τοπική αναισθησία. Μετά την υστεροτοκία, οι ιστοί θα συρραφθούν στρώση με στρώση. Έτσι, θα παραμείνουν ελαστικοί. Αν, ωστόσο, υπάρξει ρήξη του περινέου, η εμπειρία μάς λέει ότι δεν υπερβαίνει το απολύτως απαραίτητο και η επούλωση γίνεται γρήγορα. Τη στιγμή της δράσης δεν θα νιώσετε σχεδόν τίποτα.

Ο επονομαζόμενος “κολπικός επεμβατικός τοκετός” μπορεί να δώσει την τελευταία υποβοηθητική ώθηση, ώστε το μωρό σας να τα καταφέρει. Για παράδειγμα, όταν οι ωδίνες σταματούν απότομα ή ο καρδιοτοκογράφος προβάλλει την ένδειξη “μωρό σε κίνδυνο”. Για την επέμβαση, ο τράχηλος της μήτρας θα πρέπει να έχει ανοίξει εντελώς και το κεφαλάκι του μωρού να βρίσκεται ήδη καθ` οδόν προς την έξοδο. Η έλξη με τον αναρροφητικό εμβρυουλκό μιμείται το μηχανισμό του φυσιολογικού τοκετού. Η μεταλλική εμβρυουλκία εκτελείται πάρα πολύ σπάνια σήμερα, σε ποσοστό λιγότερο του 1% των αναρροφητικών εμβρυουλκιών. Γίνεται μόνον όταν το κεφάλι του μωρού βρίσκεται χαμηλά στο πυελικό έδαφος, διαφορετικά προτιμάται η καισαρική τομή.

Αυτό το θέμα αντιμετωπίζεται με διαφορετικούς τρόπους και δεν θα πρέπει να μετατραπεί σε θέμα αρχής. Συνήθως το μωρό παραμένει για λίγο ανάμεσα στα πόδια σας, μέχρι να βγει εντελώς ο ομφάλιος λώρος. Κάποιοι γιατροί ή μαίες τοποθετούν αμέσως το μωρό πάνω στην κοιλιά σας. Ωστόσο, μια μικρή αναμονή σάς δίνει τη δυνατότητα, ως μητέρα, να ανασυντάξετε για μια στιγμή τις δυνάμεις σας και να προετοιμαστείτε για την υποδοχή του μωρού σας. Δεν χρειάζεται να το δεχθείτε, αν δεν είστε έτοιμη. Σε κάθε περίπτωση, ο σύντροφός σας θα μπορεί να κόψει ο ίδιος τον ομφάλιο λώρο αν το θέλει. Αυτό μπορεί να αποτελέσει μια καταπληκτική εμπειρία, αν και δεν είναι πολλοί εκείνοι που το τολμούν.

Μετά το μωρό, από την κοιλιά της μητέρας θα πρέπει να βγει και το “ύστερο”, δηλαδή ο πλακούντας. Αυτό συνήθως συμβαίνει μέσα σε μισή ώρα από τον τοκετό. Για τον σκοπό αυτό, η υπόφυση εκκρίνει λίγη ακόμη ωκυτοκίνη, μια ορμόνη που προκαλεί τις ωδίνες. Εάν ο πλακούντας δεν απελευθερωθεί σε αυτό το χρονικό διάστημα, μπορεί να σας χορηγηθεί πρόσθετη ωκυτοκίνη ή κάποιο άλλο φάρμακο που θα υποβοηθήσει τη διαδικασία. Ο πλακούντας θα πρέπει να φθάσει ολόκληρος στα χέρια του γιατρού ή της μαίας. Αν παραμείνουν υπολείμματα ιστών, είναι δυνατό να προκαλέσουν αιμορραγία. Ακόμη κι αν όλα πάνε καλά, θα μείνετε ακόμη λίγη ώρα στην αίθουσα τοκετού για κάθε ενδεχόμενο. Είναι συνήθως μια έντονη στιγμή και μια ευκαιρία να γνωριστείτε καλύτερα με το μωρό σας.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που καθιστούν απαραίτητη την καισαρική τομή: η μη φυσιολογική προβολή του εμβρύου (ισχιακή ή εγκάρσια θέση), το πολύ μεγάλο ή υποανεπτυγμένο έμβρυο, προβλήματα στον πλακούντα ή ασθένειες της μητέρας. Επίσης, με τον τρόπο αυτόν, τα μωρά βγαίνουν εύκολα και άνετα κατευθείαν από την κοιλιά της μητέρας σε περιπτώσεις πρόωρου ή πολύδυμου τοκετού. Κατά κανόνα πρόκειται για μια προγραμματισμένη επέμβαση. Ωστόσο, η ανάγκη για καισαρική τομή μπορεί να προκύψει στη διάρκεια του τοκετού ως λύση εκτάκτου ανάγκης, για παράδειγμα σε περίπτωση υποξίας του εμβρύου, παύσης της διαδικασίας τοκετού ή αιμορραγίας της μητέρας. Σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης γίνεται συνήθως ολική νάρκωση. Ωστόσο, ακόμη κι έτσι, θα επανακτήσετε γρήγορα τις αισθήσεις σας και θα μπορείτε να χαρείτε και να θηλάσετε το μωρό σας. Οι προγραμματισμένες καισαρικές τομές μπορούν να διενεργηθούν με επισκληρίδιο ή ενδοραχιαία αναισθησία. Έτσι, θα παραμείνετε ξύπνια και θα μπορέσετε να δείτε αμέσως το μωρό σας. Στα περισσότερα μαιευτήρια, ο σύντροφός σας μπορεί να βρίσκεται στο πλευρό σας την ώρα του τοκετού και να πάρει το μωρό στην αγκαλιά του. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την καισαρική τομή έχουν αλλάξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Σήμερα, το μέγεθος της τομής είναι πολύ μικρότερο και τα ράμματα πολύ λιγότερα. Θα σταθείτε στα πόδια σας γρηγορότερα, θα μπορείτε να σηκώνεστε αν θέλετε, και αν όλα πάνε καλά θα επιστρέψετε στο σπίτι έπειτα από τρεις έως τέσσερις ημέρες. Ωστόσο, μην ξεχνάτε ότι δεν συμμετέχετε σε διαγωνισμό για την ταχύτερη ανάρρωση. Αν χρειάζεστε περισσότερο χρόνο για να νιώσετε γερή και ασφαλής, απολαύστε την ηρεμία μαζί με το μωρό σας, πριν τη θύελλα των πρώτων εβδομάδων.

Αν όλα πάνε καλά, θα είστε σίγουρα γεμάτη ευτυχία, θαυμασμό και ανακούφιση. Το μωρό σας θα αναγνωρίσει ξανά τη φωνή και τους χτύπους της καρδιά σας και θα αναρρώσει γρήγορα στην αγκαλιά σας από την ταλαιπωρία του τοκετού. Είναι ήρεμο, ξύπνιο και περίεργο. Σ` αυτή τη λεγόμενη ενεργή κατάσταση συνείδησης, πολλά μωρά ανοίγουν τα μάτια και αναζητούν με έκπληξη το βλέμμα σας. Θα νιώσετε απίστευτα κοντά στο μωρό σας, θα το κοιτάζετε και δεν θα μπορείτε να πιστέψετε τη συναισθηματική σας αναστάτωση. Το μητρικό φίλτρο σας θα λέει: “Γεια σου, μωρό μου.” Και, σαν απάντηση, το μωρό θα σφίγγει το δάκτυλό σας, σαν να θέλει να σας πει: “Ναι, ναι, είμαι εδώ.” Αν ο πατέρας είναι παρών, θα θέλει κι αυτός να το αγγίξει, να το νιώσει, θα βγάζει μικρές φωνές έκπληξης και θα νιώσει απροσδόκητα τα γόνατά του να λυγίζουν. Πολλοί γονείς νιώθουν τις πρώτες ώρες με το μωρό τους τόσο έντονη ευτυχία ή δυνατά συναισθήματα, όσο ποτέ στη ζωή τους. Αλλά και τα συναισθήματα απορίας και ανησυχίας γι` αυτό το μικρό πλάσμα, που δεν γνωρίζετε και που δεν μοιάζει μ` αυτό που είχατε φανταστεί, είναι απόλυτα φυσιολογικά. Ταλαιπωρημένο ή γεμάτο αμνιακό υγρό και σμήγμα, δεν θυμίζει σε τίποτε το ροδαλό μωρό των ονείρων σας. Μην ανησυχείτε. Οι μεγάλοι έρωτες δεν αρχίζουν πάντα με την πρώτη ματιά. Θα έχετε όλο το χρόνο που χρειάζεστε, για να αναπτύξετε τη σχέση σας.